·南安市5个高端人才（团队）入选省级人才项目
Османы эзэнт г?рэн, Османы улс (осм. ???????? ???????? ???????????, Devlet-i ?liye-yi Osmaniyye,?Османы Их Улс?) гэж 1299 онд ужбэй Осман Газийн удирдлага дор турк, османуудын байгуулсан улс. 1922 он х?ртэл 623 жилийн турш Туркэд т?вл?н х?чирхгээр оршин тогтнож байсан. 1453 онд Византийн Эзэнт г?рэн нуран унасны дараа Османы Их улс х?чирхэгжиж, Эзэнт улс буюу Султант улс гэж нэрлэгдэх болсон. Энэ Эзэнт улсын дор олон ?ндэстэн, шашинтан байсны хувьд м?н Эзэнт г?рэн гэж ?здэг. Тухайн ?едээ бусад улсууд нь Туркийн эзэнт г?рэн, Турк хэмээн м?н нэрлэдэг байжээ. Османы Эзэнт г?рэн Дэлхийн нэгд?гээр дайнд ялагдал х?лээснээр хаант засаг нь унаж, Лозанны энхийн гэрээний дагуу 1923 онд Б?гд Найрамдах Турк Улс ??ссэн байна.
Эзэнт г?рний нийслэл нь Константинополь (?н??гийн Стамбул) байсан. Газар дундын тэнгисийг б?рэн хяналтдаа байлгаж байсан Османы эзэнт г?рэн зургаан зууны турш Европ болон Дорнын орнуудыг холбосон г??р болж байжээ.
Засаглалын хэлбэр
Османы эзэнт г?рний т?рийн зохион байгуулалт маш энгийн байсан. Т??ний ?ндсэн чиглэл??д цэргийн болон иргэний засаглал байв. Тус улсын хамгийн ?нд?р албан тушаал нь Султан байв. Иргэний тогтолцоо нь б?с нутгийн онцлог шинж чанар б?хий засаг захиргааны нэгж дээр суурилдаг байв. Т?рэг??д т?р??с шашны з?тгэлтн??дийг хянадаг тогтолцоог ашигласан (Византийн эзэнт г?рний ?еийнх шиг). Исламын шашинтай Иранаас засаг захиргааны болон ш??хийн тогтолцоог нэвтр??лсний дараа хадгалагдан ?лдсэн турк??дийн Исламын ?мн?х тодорхой уламжлалууд Османы Эзэнт г?рний засаг захиргааны х?рээнд чухал хэвээр байв. Т?рийн гол ??рэг бол эзэнт г?рнийг хамгаалах, ?рг?ж??лэх, м?н эрх мэдлээ хадгалахын тулд улс орны аюулг?й байдал, тэнцвэрт байдлыг хангах явдал байжээ.
Исламын шашинд Султаны захирч байсан Халифатын ?нд?р байр суурь нь турк??дэд Османы Халифатын улсыг байгуулах боломжийг олгосон. Османы султан (эсвэл падишах, "хаадын хаан") нь эзэнт г?рний цорын ганц захирагч байсан б?г??д тэр б?рэн хяналт тавьдагг?й байсан ч т?рийн эрх мэдлийн илэрхийлэл байсан. Султаны х?вг??дийн нэг нь залгамжилж шинэ султан болдог байсан. Ордны сургуулийн х?чирхэг боловсролын тогтолцоо нь тохиромжг?й боломжит ?в залгамжлагчдыг устгах, эрх баригч залгамжлагч элитэд дэмжлэг ?з??лэх зорилготой байжээ. Ирээд?йн т?рийн т?шээдийн сурч байсан ордны сургуулиуд тусгаарлагдааг?й байжээ.
Османы эзэнт г?рний сэргэн мандалт (1299–1453)
Х?гжил дэвшил (1453–1683)
Оргил ?е ба сэргэн мандалт(1453–1566)
Зэвсэгт бослогууд ба сэргэлт (1566–1683)
16-17-р зуунд Османы эзэнт г?рэн н?л??ллийн дээд цэгтээ х?рсэн. Энэ ?ед Османы эзэнт г?рэн дэлхийн хамгийн х?чирхэг улсуудын нэг болж, Ариун Ромын эзэнт г?рний ?мн?д хилээс Вена хотын зах, Унгарын хаант улс, хойд талаараа Польш-Литовын Хамтын орнуудаас сунаж тогтсон ?ндэстэн дамнасан, олон хэлтэй улс байв. ?мн?д талаараа Йемен, Эритрей, баруун талаараа Алжир, з??н талаараа Каспийн тэнгис х?ртэл тэлсэн байна.
?мн?х зууны х?чирхэг цэрэг, х?нд суртлын б?тэц нь сул дорой удирдагч Султануудын засаглалын ?ед эмх замбарааг?й байдлын улмаас суларч байжээ. Турк??д цэргийн асуудлаар европчуудаас аажмаар хоцорч байв. Гэвч эдгээр бэрхшээл??дийг ?л харгалзан гол эзлэн т?рэмгийлэгч г?рэн байсан Османы эзэнт г?рэн 1683 онд Венийн тулалдаанд ялагдах х?лээж турк??дийн Европ дахь давшилт тэлэлт зогссон юм.
Тогтуун байдал ба шинэчлэлт (1683–1827)
Танзиматын ?е (1839-1876) буюу Эзэнт г?рэнд шинэчлэл хийсэн ?ед цэргийн албыг хугацаатай болгож, банкны тогтолцоог шинэчилж, шашны хуулийг иргэний хуулиар сольж, ?йлдвэр??дийг гильдээр сольсон байна. 1840 оны 10-р сарын 23-нд Османы эзэнт г?рний Шуудан холбооны яамыг Истанбул хотод бий болгосон байна.
1861 онд Османы эзэнт г?рэн христианчуудад зориулсан 571 бага, 94 дунд сургуультай байсан ба тэнд 14000 х??хэд суралцдаг байсан нь мусульманчуудын сургуулиас ил?? байжээ. Тиймээс араб хэл, Исламын шашин цаашид судлах боломжг?й байжээ. Христэд итгэгчдийн боловсролын ?нд?р т?вшин нь эргээд эдийн засагт ил?? их ??рэг г?йцэтгэх боломжийг олгож байжээ. 1911 онд Истанбул дахь 654 б??ний худалдааны компанийн дийлэнх буюу 528 нь грек гаралтай ?ндэстн??дэд байсан гэдэг судалгаа байна.
1877-1878 оны Орос-Туркийн дайн Оросын эзэнт г?рний ялалтаар т?гс?в. ??ний ?р д?нд Европ дахь турк??дийн н?л?? огцом суларсан; Болгар, Румын, Серби улсууд тусгаар тогтнолоо олж авсан б?г??д 1878 онд Австри-Унгарын Османы мужууд Боснийн Вилает, Новопазар Сандзакийг ??рт?? нэгтгэсэн боловч турк??д энэ мужид орсныг х?лээн з?вш??р??г?й б?г??д тэднийг буцааж ?г?хийг оролдсон. Хариуд нь 1878 оны Берлиний чуулганы дараа Британийн эзэнт г?рэн Балканы хойг дахь газар нутгаа турк??дэд буцааж ?г?х кампанит ажлыг эхл??лсэн. 1878 онд Киприйн хяналтыг Британид шилж??лэв. 1882 онд Британий цэрг??д Араби пашагийн бослогыг дарж авах нэрийдлээр Египет р?? довтлов.
1894-1896 онд Османы эзэнт г?рэн дэх армянчуудыг ?й олноор хомроглон хядсаны улмаас 100-300 мянган х?н амь ?рэгдсэн байна.
Уналт ба шинэчлэл (1828–1908)
Бутрал (1908–1922)
Османы эзэнт г?рэн эрт ?еэс "Европын ?вчтэй х?н" гэж нэрлэгддэг байжээ. 1914 он гэхэд Европ, Хойд Африк дахь бараг б?х газар нутгаа алдсан байна. Тухайн ?ед Османы эзэнт г?рний х?н ам 28 сая байсан б?г??д ??ний 17 сая нь Анатолид, 3 сая нь Сири, Ливан, Палестинд, 2,5 сая нь Иракт, ?лдсэн 5,5 сая нь Арабын хойгт амьдарч байжээ.
Дэлхийн нэгд?гээр дайн (1914–1918)
1913 он гэхэд Грек, Балкан, Алжир, Ливи, Тунис нар б?гд Османы эзэнт г?рнээс тусгаарлагдсан байна. Османы эзэнт г?рэн болон Австри-Унгарын эзэнт г?рний хоорондох хил хязгаарыг даган Дэлхийн I дайны ?ед Турк улс Т?в паунд (Герман, Австри-Унгар) -тай холбоо б?хий шийдвэрийг гаргасан.
Т?в хэсэг Дэлхийн I дайнд ялагдсаны дараа Османы эзэнт г?рэн оршин тогтнохоо больсон. Туркийн б?х бус нутаг дэвсгэр??д тусгаар тогтносон б?г??д ялагчид нь Анатолиа ??р?? н?л??г?? бутлахаар т?л?вл?с?н.
Туркийн дайн ба тусгаар тогтнол (1919–1922)
Константинополь, Измирийг эзэлсэн нь Туркийн ?ндэсний х?д?лг??нийг эхл??лэхэд х?ргэсэн. 1919-1922 оны Туркийн тусгаар тогтнолын дайн Мустафа Кемал Атат?ркийн удирдлага дор Туркийн ялалтаар т?гс?в.
1922 оны 11-р сарын 1-нд Султант улсыг татан буулгаж, 1922 оны 11-р сарын 17-нд Османы эзэнт г?рний с??лчийн султан VI Мехмед эх орноо орхин гарчээ.
1923 оны 10-р сарын 29-нд Туркийн ?ндэсний Их Хурал Б?гд Найрамдах Турк Улс байгуулагдсаныг зарлав. 1924 оны 3-р сарын 3-нд Халифын Вант улс ?г?й болсон байна.
Хаант улсын уналт